Cultuurdeelname

Bezoekersaantallen culturele instellingen sterk gedaald door coronamaatregelen

Door de coronamaatregelen zijn de bezoekersaantallen in de culturele sector sterk gedaald. In de periode vanaf half maart 2020 waren musea, bioscopen en theaters dicht. Vanaf 1 juni 2020 konden er in beperkte mate weer bezoekers worden toegelaten. Sinds 15 december zijn musea, bioscopen en theaters weer gesloten. Deze beperkende maatregelen zijn terug te zien in de bezoekerscijfers. In 2018 zagen we een stabilisering van de bezoekersaantallen en in 2019 steeg het aantal bezoekers nog met 6%. 

Daling van bezoekersaantallen bij alle Utrechtse musea door coronamaatregelen

De Utrechtse musea, die zijn aangesloten bij de Museumvereniging, trokken in 2019 bijna 1,5 miljoen bezoekers. In 2020 is dit aantal met ongeveer 900.000 bezoekers gedaald naar een kleine 600.000 bezoekers. Deze daling van 61% kan verklaard worden doordat musea een deel van het jaar gesloten waren of minder bezoekers mochten ontvangen vanwege de coronamaatregelen. 

Deze daling van het aantal bezoekers geldt voor alle musea in Utrecht en heeft te maken met de coronamaatregelen. Het Universiteitsmuseum is daarnaast vanaf maart 2020 gesloten vanwege een verbouwing. De daling van het aantal bezoekers is bij dit museum ook het grootst (-78%). Ook Kasteel de Haar (-70%), Museum Catharijneconvent (-69%) en Museum Speelklok (-64%) zagen hun bezoekersaantallen hard dalen. In 2019 trok Museum Catharijneconvent nog een recordaantal bezoekers en leverde het museum een belangrijke bijdrage aan de toename van de bezoekersaantallen in dat jaar. De bezoekersaantallen van Sonnenborgh (-41%) en het Nationaal Volksbuurtmuseum (-34%) zijn relatief het minst hard gedaald.

Concertbezoek TivoliVredenburg daalt met bijna twee derde door coronamaatregelen

In 2019 ontving TivoliVredenburg 977.000 concertbezoekers. Dat was een stijging van 10% (+86.000 concertbezoekers) ten opzichte van 2018. In 2020 is dit aantal met bijna twee derde afgenomen naar 331.000. Het gaat om 241.000 ‘fysieke’ concertbezoekers en 90.000 mensen die online een concert bijwoonden. Theatercafé Het Gegeven Paard kon in 2020 rekenen op 117.000 bezoekers (2019: 311.000). Een deel daarvan zal voor of na het cafébezoek ook naar een concert zijn geweest en worden ook meegeteld als concertbezoeker.

Stadsschouwburg ziet bezoekersaantallen dalen door coronamaatregelen na jarenlange stijging

De afgelopen jaren heeft de Stadsschouwburg Utrecht het aantal bezoekers elk jaar zien stijgen. Van 193.000 bezoekers in 2016 naar 217.000 bezoekers in 2019 (+13%). Door de uitbraak van het coronavirus zien we in 2020 een daling van het aantal bezoekers. Het aantal bezoekers in 2020 bedraagt 68.000; een daling van 69% in vergelijking met 2019.

Bezoekersaantallen Domtoren en Domkerk lopen verder terug

Het aantal bezoekers van zowel de Domtoren als de Domkerk loopt in 2020 verder terug. In 2019 zagen we al dat het aantal bezoekers terugliep als gevolg van de restauratiewerkzaamheden aan de Domtoren. Dat jaar zijn steigers geplaatst voor bouwwerkzaamheden en sinds september 2019 staat de Domtoren volledig in de steigers. Na de uitbraak van het coronavirus gelden voor de Domtoren dezelfde maatregelen als voor de musea. De Domkerk is wel open, maar met kortere openingstijden en zonder toeristische faciliteiten. Door de coronamaatregelen zijn de bezoekersaantallen verder teruggelopen: van 69.000 in 2019 naar 23.000 in 2020 (Domtoren). Het gaat om een daling van 66%. Ook het aantal mensen dat de Domkerk bezocht, daalde: van 356.000 in 2019 naar 89.000 in 2020 (-75%). In 2019 daalde het aantal bezoekers aan de Domtoren met 18% en van de Domkerk met 11%. 

Meerderheid inwoners regio Utrecht lijkt het waarschijnlijk dat zij in de toekomst weer culturele instellingen bezoeken

In een onderzoek van Markeffect (gehouden half juni 2020) is aan inwoners van de regio Utrecht gevraagd naar hun bezoekintentie aan verschillende type culturele instellingen. Van de respondenten die normaal gesproken wel eens een museum bezoeken, lijkt 68% het (zeer) waarschijnlijk dat zij in de nieuwe situatie weer naar een museum gaan. Bij bioscoopbezoekers geldt dit voor 63% van de respondenten en onder theaterbezoekers is dat 61%. Van de concertbezoekers denkt iets meer dan de helft (53%) over een halfjaar weer naar een concert te gaan. Een belangrijke reden om op korte termijn niet naar een culturele instelling te gaan, zijn zorgen over de eigen gezondheid of die van de omgeving (46% noemt deze reden). 

Juni 2020: meerderheid Bewonerspanel verwacht weer culturele activiteiten te ondernemen in nieuwe situatie

In het Bewonerspanel van juni 2020 is aandacht besteed aan cultuur. Hierbij is gevraagd naar een mogelijke situatie over zes maanden waarbij de meeste activiteiten weer (beperkt) mogelijk zijn met anderhalve meter afstand als norm. Aan respondenten (die normaal minimaal een keer per jaar naar een activiteit gaan) is gevraagd hoe ze aankijken tegen hun deelname/bezoek in deze mogelijke situatie. Ongeveer driekwart zou in deze situatie (zeer) waarschijnlijk naar culturele instellingen (concert, theater, museum, film) gaan en twee derde acht het (zeer) waarschijnlijk dat ze weer kunst en cultuur beoefenen bij een instelling, vereniging of docent. De onderzoeken van Markeffect en het Bewonerspanel zijn verschillend qua methode en vraagstelling, maar de resultaten lijken er in beide gevallen op te wijzen dat veel mensen in een nieuwe situatie weer gaan deelnemen aan culturele activiteiten. 

Februari 2021: 85% panelleden verwacht weer kunst en cultuur te beoefenen bij een instelling, vereniging of docent na opheffing van alle coronamaatregelen

Afgelopen februari is in het Bewonerspanel een vierde peiling gehouden over de gevolgen van het coronavirus*. De helft (46%) van de panelleden geeft aan dat zij voor corona (voor 12 maart 2020) wel eens kunst en cultuur beoefende bij een instelling, vereniging of docent. Vervolgens is gevraagd of er door de overheidsmaatregelen (met betrekking tot het coronavirus) iets is veranderd in hoe vaak panelleden deze activiteiten ‘doen’. Twee derde van de panelleden geeft aan dat zij deze activiteiten helemaal niet meer doen. Het gaat hierbij om panelleden die deze activiteiten voorheen minimaal één keer per jaar ondernamen.

Leden van het Bewonerspanel is ook gevraagd naar hun verwachting voor de toekomst. Het gaat hierbij om een situatie waarbij alle coronamaatregelen in zijn geheel zijn opgeheven. 85% van de panelleden geeft aan dat zij het waarschijnlijk vinden in deze situatie weer kunst en cultuur te beoefenen bij een instelling, vereniging of docent. 

Er is daarnaast een vraag gesteld over het bezoek aan festivals of cultuurevenementen in de toekomst. Het gaat hierbij om de situatie waarbij alle maatregelen zijn opgeheven. Ongeveer een kwart van de panelleden verwacht dan vaker een bezoek te brengen aan een festival of cultuurevenement en 5% verwacht dit minder vaak te doen. De meerderheid (60%) van de panelleden verwacht dit echter even vaak te doen als voor 12 maart 2020.

* Door verschillen in de vraagstelling zijn de resultaten van de peilingen in juni en februari niet onderling vergelijkbaar. 

Cultuurdeelname voor coronamaatregelen: deelname blijft in 2019 stabiel op 89%

In 2019 geeft, net zoals een jaar eerder, 89% van de Utrechters aan dat ze in het afgelopen jaar een culturele activiteit hebben bezocht. In de Inwonersenquête van de gemeente Utrecht wordt gevraagd naar cultuurdeelname van Utrechters. Deze enquête houden we elke twee jaar. In 2022 zijn nieuwe cijfers beschikbaar. De cultuurdeelname ligt het laagst in de wijk Overvecht (74%) en het hoogst in de Binnenstad (98%) waar slechts een enkeling aangeeft de afgelopen 12 maanden geen enkele culturele activiteit te hebben bezocht. In de wijken zien we geen grote verschuivingen in cultuurdeelname. De cultuurdeelname in Utrecht ligt hoger dan in andere steden (Cultuurkaart Utrecht, 2018). Dit heeft te maken met het relatief grote aanbod in de stad en regio, maar ook met de bevolkingssamenstelling. Utrecht kent een hoogopgeleide bevolking, die over het algemeen vaker deelneemt aan culturele activiteiten.

Wat betreft bioscoopbezoek neemt Utrecht een vierde plaats in binnen Nederland. In 2019 kwamen er 1.805.000 bezoekers naar de Utrechtse bioscopen. Het bioscoopbezoek groeit de laatste jaren fors. Sinds 2016 zijn er 719.000 bioscoopbezoekers bijgekomen (+66%). Dit heeft te maken met de komst van de bioscopen Kinepolis en Cinemec (NVBF, 2019). De effecten van de coronamaatregelen zijn nog niet in deze cijfers terug te zien. 

Cultuur voor Iedereen

Utrecht wil met kunst en cultuur een breed en divers publiek bereiken. Daarom is het interessant om vanuit de Inwonersenquête 2019 de cultuurdeelname van verschillende groepen te bekijken. Hieruit kunnen we opmaken dat de cultuurdeelname onder Utrechters met een niet-westerse migratieachtergrond (77%) lager is dan onder Utrechters met een westerse (94%) of zonder migratieachtergrond (93%). En Utrechters zonder opleiding of alleen basisonderwijs (62%) doen minder vaak aan cultuur dan Utrechters met een mbo-opleiding (88%) of een hbo- of universitaire opleiding (97%). Ook kunnen we kijken naar het inkomen van Utrechters. Over het algemeen kunnen we zeggen dat de cultuurdeelname toeneemt naarmate het netto huishoudensinkomen stijgt. Bij Utrechters met een inkomen van meer dan €3.500 per maand is dit aandeel 98% tegenover 77% bij huishoudens met een inkomen lager dan €1.150. Onder jongeren van 16 t/m 26 jaar en volwassenen van 27 t/m 44 jaar is de cultuurdeelname hoog. Vrijwel iedereen in deze leeftijdsgroep is het afgelopen jaar naar één of meerdere culturele activiteiten geweest. Vanuit het oogpunt dat Utrecht een toegankelijke stad wil zijn, is het verder interessant te vermelden dat de cultuurdeelname van mensen met een beperking (72%) lager is dan van mensen zonder beperking (93%). Voor mensen met een fysieke beperking ligt de cultuurdeelname op 67%. 2021 is het eerste jaar van de nieuwe cultuurnota. De (mogelijke) effecten van dit nieuwe beleid zijn (los van corona) pas zichtbaar in de cijfers vanaf 2022.