Inkomen & uitkeringen

Aantal Utrechters met uitkering weer gedaald tot niveau voor corona

In 2021 daalde het aantal inwoners met een uitkering met bijna een vijfde van 38.220 naar 31.110 (-19%). Vooral het aantal mensen met een WW-uitkering is flink gedaald (-34%). In het eerste coronajaar zagen we juist ook bij WW-uitkeringen een flinke toename. Bij het opheffen van de lockdowns en het aantrekken van de arbeidsmarkt (zie ook hoofdstuk arbeidsmarkt) zijn veel mensen weer aan het werk gekomen.

Ook het aantal huishoudens met een bijstandsuitkering neemt af. In het eerste coronajaar (2020) zagen we nog een toename van het aantal uitkeringsontvangers, in 2021 is dit echter weer omlaaggegaan. Het totaal aantal personen met een uitkering is nog een fractie hoger dan voor corona door het aantal ondernemers dat geraakt is door de coronamaatregelen en een Tozo-uitkering (Tijdelijke Overbrugingsregeling Zelfstandig Ondernemers) ontvangt.

Aantal WW-uitkeringen stijgt en daalt fors, meer doorstroom naar bijstand

Eind 2020 zagen we dat het aantal WW-uitkeringen flink was gestegen ten opzichte van de periode voor corona. In december 2021 is echter weer sprake van een flinke daling. Het aantal Utrechters met een WW-uitkering ligt zelfs lager dan voor het begin van corona en is het laagste in de afgelopen jaren. Uit cijfers van UWV blijkt dat in 2020 de doorstroom van WW naar bijstand hoger was dan in voorgaande jaren. 4,7% van de mensen met een WW-uitkering stroomt na afloop van de uitkering door in de bijstand, in 2019 was dit 3,9%. UWV geeft aan dat het door de lockdowns lastiger was voor mensen met een WW-uitkering om weer aan het werk te komen. De toegenomen instroom in de bijstand vanuit de WW in 2020 betrof vooral jonge flexwerkers. In 2021 zien we een flinke daling van het aantal mensen in WW en bijstand en een aantrekkende arbeidsmarkt, waarschijnlijk zal de doorstroom van WW naar bijstand weer dalen.

Net zoveel huishoudens afhankelijk van bijstand als vóór corona

Op 1 januari 2020, net voor het begin van de coronapandemie, waren 9.366 Utrechtse huishoudens afhankelijk van een bijstandsuitkering. Op 1 januari 2022 betrof dit 9.360 huishoudens. Ten opzichte van een jaar eerder is dit een daling van het aantal huishoudens met een bijstandsuitkering met bijna 5%. In het eerste jaar van de pandemie steeg het aantal bijstandsuitkeringen juist met bijna 5%. In de weekcijfers zien we dat de trend begin 2022 de eerste weken precies gelijkloopt met het begin van 2020, daarna zet de dalende trend verder door.

Bijna 2.000 ondernemers met Tozo 5, per april 2022 overgang naar BBZ

In januari 2022 ontvingen 1.995 ondernemers een Tozo-uitkering (Tozo 5). Op 1 januari 2021 waren dit er nog 2.741. Zelfstandig ondernemers die geraakt zijn door de coronacrisis konden Tozo aanvragen voor levensonderhoud en als bedrijfskrediet. Ondernemers konden in de afgelopen twee jaar in vijf rondes Tozo aanvragen (Tozo 1, Tozo 2, Tozo 3, Tozo 4 en Tozo 5). In de loop van de tijd nam het aantal ondernemers met een Tozo-uitkering af. In totaal hebben 8.444 ondernemers Tozo 1 ontvangen, 3.369 Tozo 2, 4.206 Tozo 3, 2.525 Tozo 4 en 1.995 Tozo 5 (peildatum 18 januari 2022). Bijna alle ondernemers die Tozo 5 ontvangen, ontvingen daarvóór ook een Tozo-uitkering (97%).

Als we alle Tozo-uitkeringen bij elkaar nemen, dan zien we dat de meeste Tozo-uitkeringen zijn aangevraagd in Noordwest (14% van alle aanvragen), Zuidwest (12%) en Overvecht (12%). Ruim een derde van de aanvragen komt uit deze wijken. Nog eens een vijfde van alle aanvragen komt uit Noordoost (10%) en Leidsche Rijn (10%).

Vanaf 1 april 2022 vervalt de Tozo-regeling. Ondernemers die nog afhankelijk zijn van de uitkering kunnen een BBZ-uitkering aanvragen (Bijzondere Bijstand voor Zelfstandigen). In april 2022 zijn er ruim 900 ondernemers die al een aanvraag hebben gedaan voor een BBZ-uitkering vanuit Tozo.

Bewonerspanel: 17% meldt een verslechtering van inkomen, 30% een verbetering

Tijdens de coronapandemie is het Bewonerspanel op verschillende momenten gevraagd naar hun inkomenssituatie en de verwachtingen voor de toekomst. Opvallend is dat sinds het begin van de pandemie het aandeel panelleden dat aangeeft te maken te hebben met een inkomensverbetering is gegroeid. Bij de laatste meting in januari 2022 gaf 30% aan te maken te hebben met een verbetering van inkomen sinds het begin van de coronapandemie. Iets meer dan de helft (52%) had helemaal niet te maken met een inkomenseffect en slechts 17% heeft te maken met een verslechtering. Bijna twee derde (60%) verwacht ook in de toekomst geen verandering en bijna een kwart (23%) verwacht verbetering. 15% van de panelleden verwacht een verslechtering van inkomen in de toekomst. Dit aandeel is hoger dan bij de twee metingen daarvoor. Mogelijk komt dit door de lockdown die op het moment van de meting nog van kracht was.

Kanttekening is dat het Bewonerspanel niet geheel representatief is voor de Utrechtse bevolking, het kent een oververtegenwoordiging van Utrechters met een hbo en/of wetenschappelijke opleiding. Als deze groep meer geld overhoudt, door beter betaald werk en minder uitgaven in de lockdown, dan kan dit het beeld beïnvloeden.

Bewonerspanel: vooral ondernemers en mensen met uitkering zien inkomensdaling

Het Bewonerspanel geeft gedurende de pandemie een eenduidig beeld: panelleden met een eigen bedrijf en panelleden met een werkloosheidsuitkering melden vaker dan anderen een verslechtering van inkomen (dit betreft mogelijk ook mensen die hun baan zijn verloren en daardoor WW ontvangen of mensen die minder uren konden werken naast hun uitkering). Relatief veel panelleden met betaald werk in loondienst zien hun inkomen juist verbeteren. Studenten zagen in de eerste coronaperiode en tijdens lockdowns hun inkomen verslechteren, echter in de laatste lockdown meldt ook bij hen een groter deel een verbetering. Bekijken we verschillen tussen leeftijdsgroepen dan zien we dat vooral panelleden tot 40 jaar hun inkomen zagen verbeteren tijdens de crisis.

Inkomensverdeling in Utrecht: meer hoge en lage inkomens, minder middeninkomens

In vergelijking met de andere grote steden heeft Utrecht meer hoge inkomens en minder lage inkomens. In alle G4-steden zien we in vergelijking met de landelijke verdeling minder middeninkomens. De inkomensverdeling in Utrecht is door de jaren heen redelijk stabiel. In Utrecht is het aandeel huishoudens in de laagste twee inkomensgroepen de afgelopen jaren licht gedaald en de hoogste twee inkomensgroepen licht gestegen. De inkomensongelijkheid is in Utrecht de afgelopen jaren niet veranderd. De Gini-coëfficiënt voor Utrecht is 0,29. Dit is precies gelijk aan de inkomensongelijkheid in heel Nederland. De Gini-coëfficiënt meet inkomensongelijkheid met een score tussen 0 (helemaal gelijk verdeeld) en 1 (één huishouden heeft alles). Belastingen zorgen er onder andere voor dat de inkomens in Nederland gelijker worden verdeeld. Recent onderzoek van het CPB geeft aan dat deze herverdeling voorbijgaat aan de hoogste inkomens.