Veiligheidsbeleving & overlast

Samenvatting

Het totale aantal politieregistraties van overlast daalt in 2022 met 7%. Ondanks deze daling is het aantal nog altijd hoger dan in de jaren voor corona. De afname geldt voor bijna alle wijken. Vooral de jongerenoverlast daalt en wel met 34%. Een aantal overlastvormen nemen toe, zoals drugs- en drankgerelateerde overlast (+28%) en overlast van zwervers (+29%).

In het kort

• Totale overlast daalt, maar niveau nog steeds hoger dan voor corona
• Ervaren overlast in Utrecht lager dan in rest van G4
• Meeste wijken zien overlast afnemen
• Veiligheidsbeleving stabiel en vergelijkbaar met grote steden
• Kwetsbaarheid, hangjongeren en drugsoverlast van invloed op veiligheidsbeleving
• Omvang straatintimidatie even groot

Totale overlast daalt, maar niveau nog steeds hoger dan voor corona

Hoewel de totale (door de politie geregistreerde) overlast in 2022 met 7% daalt, ligt deze nog altijd hoger dan in de jaren voor corona. De vormen van overlast ontwikkelen zich verschillend. Het aantal registraties van jongerenoverlast daalt met 34%. Ook de overlast van personen met onbegrepen gedrag daalt (licht) ten opzichte van vorig jaar (-1%). Een aantal vormen van overlast nemen toe, zoals drugs- en drankgerelateerde overlast (+28%) en overlast van zwervers (+29%). De door de politie geregistreerde overlast omvat registraties van meldingen die door burgers worden gedaan en registraties van incidenten waar de politie zelf op acteert. Een kanttekening bij de meldingen is dat het aantal samenhangt met de meldingsbereidheid van burgers en de inzet van de politie. 

Ervaren overlast in Utrecht lager dan in rest van G4

In de landelijke Veiligheidsmonitor van 2021 wordt onderscheid gemaakt in sociale overlast (o.a. van jongeren, verwarde personen, drugs/alcohol en buren) en milieuoverlast (o.a. horeca-, stank- en geluidsoverlast). Binnen de G4 is de ervaren sociale overlast in Utrecht nagenoeg gelijk aan die van de overige drie grote steden en de ervaren milieuoverlast is lager. Per saldo ligt de totale ervaren overlast in Utrecht (52%) op het gemiddelde van alle gemeenten met meer dan 70.000 inwoners (circa 51%) en lager ten opzichte van de overige drie steden van de G4 (Amsterdam 57%, Den Haag 58% en Rotterdam 63%).

Meeste wijken zien overlast afnemen

In de meeste wijken neemt de totale overlast af, behalve in de wijk Binnenstad (+38%). Dit blijkt uit de overlastregistraties van de politie. De afname van jongerenoverlast doet zich in elke wijk voor en is het grootst in Leidsche Rijn (-46%) en West (-48%). Drugs- en drankgerelateerde overlast neemt in vier van de tien wijken toe, het meest in Binnenstad, waar sprake is van een verdubbeling (+97%). Overlast van zwervers neemt in zes van de tien wijken toe, ook hier vooral in Binnenstad (+67%), gevolgd door Overvecht (+36%). Behalve bij de politie kunnen inwoners ook bij de gemeente meldingen van overlast doen. Bij jongerenoverlast liggen de gemeentelijke meldingen in 2022 gemiddeld een derde lager dan de politiemeldingen, bij overlast van drank/drugs liggen de gemeentelijke meldingen bijna 80% lager. 

Veiligheidsbeleving stabiel en vergelijkbaar met grote steden

De veiligheidsbeleving van Utrechters is al jaren stabiel en vergelijkbaar met de andere drie grote steden. Dit blijkt uit de Inwonersenquête van 2021 (cijfers uit de nieuwe enquête van 2023 volgen in 2024). Over het algemeen is de veiligheidsbeleving in de eigen buurt positiever dan de algemene veiligheidsbeleving, ook in Utrecht: 30% van de Utrechters voelt zich in 2021 wel eens onveilig in de eigen buurt en 37% voelt zich wel eens onveilig in het algemeen. Vrouwen voelen zich vaker onveilig in de eigen buurt dan mannen en jongeren vaker dan ouderen. Hetzelfde geldt voor de algemene onveiligheidsgevoelens. Op wijkniveau blijkt dat Overvecht het grootste aandeel inwoners heeft dat zich wel eens onveilig voelt (zowel in het algemeen als in de buurt), gevolgd door Zuid. Het tegenovergestelde geldt voor Noordoost en Vleuten-De Meern. Ook Utrechters in een kwetsbare situatie, bijvoorbeeld vanwege psychische problemen, schulden en dak- of thuisloosheid (uit het panel Meetellen), zijn gevraagd naar veiligheid in de buurt. Bijna de helft van de panelleden met een eigen woning voelt zich wel eens onveilig in hun eigen buurt. Van de panelleden die dakloos zijn, voelt 43% zich wel eens onveilig op de plek waar ze ’s nachts verblijven. 

Kwetsbaarheid, hangjongeren en drugsoverlast van invloed op veiligheidsbeleving

In de Inwonersenquête 2021 is voor het eerst gevraagd naar de reden waarom Utrechters zich wel eens onveilig voelen in de eigen buurt. De meest genoemde redenen zijn zich kwetsbaar voelen als vrouw, hangjongeren en drugsoverlast. Inwoners van de wijk Overvecht noemen in 2021 vooral hangjongeren als reden, vaak in combinatie met drugsgebruik en dealen. In de wijk Zuidwest geven (vrouwelijke) inwoners relatief vaak als reden dat ze zich kwetsbaar voelen als vrouw. Dit gevoel van kwetsbaarheid wordt versterkt ’s avonds in het donker en in combinatie met jongerenoverlast. Ook inbraken in de buurt zijn meerdere keren genoemd als reden voor een onveilig gevoel. Utrechters in een kwetsbare situatie geven in het panel Meetellen aan dat hangjongeren, drugsdealers en gevaarlijk rijgedrag de redenen zijn van de gevoelens van onveiligheid.

Omvang straatintimidatie even groot

Het aandeel Utrechters dat aangeeft geïntimideerd te zijn op straat is stabiel ten opzichte van 2019, nl. circa een derde (bron: Inwonersenquête, 2021). Van deze personen is 65% vrouw en 46% is tussen 18 en 30 jaar oud. Bij vrouwen gaat het in de meeste gevallen om nastaren, gevolgd door nafluiten en naroepen met beledigende of seksuele opmerkingen. Bij mannen gaat het vooral om nageroepen worden met beledigende opmerkingen, gevolgd door nastaren.