Samenvatting

Over het algemeen gaat het goed met de gezondheid van de Utrechters. De meeste volwassenen ervaren hun gezondheid als goed en ontwikkelingen op het gebied van leefstijl zijn stabiel of positief. Punt van aandacht is het aandeel Utrechters met psychische aandoeningen en de grote gezondheidsverschillen tussen groepen inwoners en wijken. Bevolkingsgroepen die hierbij opvallen zijn lager en middelhoog opgeleiden, inwoners met een migratieachtergrond, ouderen en eenoudergezinnen.

Kerncijfers

 20142015201620172018
% inwoners dat eigen gezondheid als goed ervaart--77-78
% inwoners dat overgewicht heeft, incl. obesitas (BMI>25)37-37-36
% inwoners dat voldoende beweegt*--60-60
% inwoners dat overmatig drinkt**8-8-7
% inwoners dat rookt22-22-20
% inwoners met minimaal twee chronische aandoeningen (lichamelijk en/of psychisch)

35

-38-37
% inwoners dat zich sterk belemmerd voelt door lichamelijke en/of psychische aandoening10-11-12
% inwoners met psychische aandoening25-25-27
% inwoners dat een hoog risico op psychische problemen heeft

5

-7-7

* Voldoet aan de nieuwe beweegrichtlijn voor matig/intensieve inspanning en bot- en spierversterkende activiteiten.
** Meer dan 14 glazen alcohol per week voor vrouwen, meer dan 21 glazen alcohol per week voor mannen.
Bron: Gezondheidspeiling, gemeente Utrecht

Utrecht laat positief, maar gelaagd beeld zien van gezondheid

De meeste volwassenen ervaren hun gezondheid als goed (78%), maar er zijn grote verschillen zichtbaar. Vooral Utrechters met een migratieachtergrond én een lager opleidingsniveau (basisonderwijs, lbo, mavo/vmbo) voelen zich minder gezond. Ervaren gezondheid is ook minder goed bij alleenstaande ouders en alleenwonende Utrechters.

Ontwikkelingen op het gebied van leefstijl zijn stabiel of gunstig

Ruim een derde van de Utrechters (36%) heeft overgewicht en dit aandeel is de laatste jaren gelijk gebleven. 60% van de Utrechtse volwassenen voldoet aan de nieuwe beweegrichtlijn voor matig/intensieve inspanning en bot- en spierversterkende activiteiten. Utrechters met een niet-westerse migratieachtergrond voldoen minder vaak aan de beweegrichtlijn, terwijl Utrechters met een hbo- of wo-opleiding vaker voldoen aan de richtlijn. Het aandeel inwoners dat overmatig alcohol drinkt, is de afgelopen jaren afgenomen van 15% in 2006 naar 7% in 2018. Het aantal rokers is na een eerdere daling nu stabiel gebleven op 20%.

Eén op de tien Utrechters voelt sterke belemmeringen door chronische aandoening

Van alle Utrechters geeft 37% zelf aan minimaal twee chronische lichamelijke en/of psychische aandoeningen te hebben, onder 65-plussers is dit 65%. 12% van de Utrechters voelt zich sterk belemmerd in zijn of haar dagelijkse bezigheden door chronische lichamelijke en/of psychische aandoeningen. Onder 65-plussers is dat 17%.

Ruim een kwart van Utrechters heeft psychische aandoening

27% van de Utrechters geeft zelf aan minimaal één psychische ziekte of aandoening te hebben, zoals overspannenheid/nervositeit/stress, angststoornis of depressie. Psychische aandoeningen komen vaker voor bij Utrechters met een niet-westerse migratieachtergrond, Utrechters met maximaal basisonderwijs, mavo-, lbo- of vmbo-opleidingsniveau, alleenstaande ouders en Utrechters die alleen wonen. Het aandeel Utrechters met een zelf gerapporteerde angststoornis of depressie is in de afgelopen jaren toegenomen. Als mogelijke oorzaak hiervoor wordt stijgende mentale druk genoemd bij verschillende groepen in de samenleving, waaronder jongeren, studenten en mensen met een migratieachtergrond. 7% van de volwassenen heeft een hoog risico op het ontwikkelen van psychische problemen, zoals angststoornis of depressie.

Gezondheid voor Iedereen

Utrecht staat voor ‘Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen’. Een stad waar gezondheid centraal staat in alles wat we doen. Een stad van gezonde inwoners in een gezonde leefomgeving, werkend aan een gezonde economie. Waar iedereen kan mee doen, en iedereen zich thuis mag voelen. In de Nota Volksgezondheid ‘Gezondheid voor Iedereen’ staan zeven speerpunten geformuleerd die extra gezondheidswinst helpen realiseren. Hieronder volgen de zeven speerpunten en de hoofdstukken uit de Utrecht Monitor die daarmee gelinkt zijn:

  1. Gezonde leefomgeving (Woning- & buurttevredenheid, Voorraad woningen, Nieuwbouw, Milieu, Fiets, Auto, Openbaar vervoer, Verkeersveiligheid, Tevredenheid staat openbare ruimte, Tevredenheid aanbod openbare ruimte, Sociale cohesie, Criminaliteitsontwikkeling, Veiligheidsbeleving & jongerenoverlast, Cultureel aanbod, Tevredenheid culturele voorzieningen)
  2. Gezond en veilig opgroeien (Gezondheid jeugd, Het jonge kind, Leerlingpopulatie & -migratie, Onderwijsprestaties & -tevredenheid, Voorzieningen & ondersteuning jeugd)
  3. Gezond gedrag (Gezondheid volwassenen, Gezondheid jeugd, Sportdeelname & -tevredenheid, Recreatie, Maatschappelijke participatie)
  4. Gezond rondkomen (Arbeidsparticipatie, Inkomen & uitkeringen, Armoede & schuldhulpverlening)
  5. Gezond werkgeverschap (Werkgelegenheid)
  6. Psychische gezondheid (Gezondheid volwassenen, Gezondheid jeugd, Welzijn & zelfredzaamheid, Voorzieningen & ondersteuning volwassenen)
  7. Gezond ouder worden (Gezondheid volwassenen, Stand & ontwikkeling, Samenstelling naar groepen)

Meer aandacht voor gezond oud worden

Het aantal ouderen (65-plussers) in Utrecht stijgt van 37.272 op 1 januari 2020 naar zo’n 61.000 in 2040. Door de stijgende levensverwachting, vergrijzing en toenemende kosten in de ouderenzorg is er – ook in Utrecht – steeds meer aandacht voor gezond oud worden. Meer dan de helft van de ouderen (57%) ervaart de eigen gezondheid als goed. Ook onder ouderen zijn verschillen naar opleidingsniveau en migratieachtergrond zichtbaar, waarbij ouderen met een hbo- of wo-opleiding en ouderen zonder migratieachtergrond zich vaker gezond voelen.

Helft van 55-plussers wordt gezond oud

De Utrechtse Gezonde Verouderingsindex (UGVI) geeft een beeld van gezonde veroudering onder Utrechtse 55-plussers. Het model is gebaseerd op een combinatie van de domeinen fysieke gezondheid, psychische gezondheid, fysiek functioneren, sociaal welzijn, leefstijl, mentaal welzijn en maatschappelijk activiteit. Uit de UGVI blijkt dat 47% van de 55-plussers (zeer) gezond oud wordt en 32% van de Utrechtse 55-plussers veroudert ongezond. Mannen worden gezonder oud dan vrouwen. 55-plussers met een migratieachtergrond en 55-plussers met alleen basisonderwijs of een mavo-, lbo- of vmbo-opleiding verouderen vaker ongezond. In de wijken Noordoost, Oost en Vleuten-De Meern komt gezonde veroudering vaker voor.

Psychische gezondheid en mentaal welbevinden meest belangrijk volgens ouderen

Aan de panelleden van 65 jaar of ouder van het Bewonerspanel Utrecht is gevraagd wat voor hen belangrijke onderwerpen zijn bij gezond ouder worden. Ouderen noemen vooral psychische gezondheid en mentaal welbevinden, gevolgd door fysieke gezondheid. De ouderen uit het panel geven aan dat ze bewegen of sporten, gezond eten en drinken en maatschappelijk actief zijn om zo gezond mogelijk oud te worden.

De sociale staat van Nederland

In ‘De sociale staat van Nederland 2019’ concludeert het SCP dat Nederlanders een gemiddeld hoge kwaliteit van leven hebben, maar dat deze niet verder is toegenomen in de afgelopen tien jaar (2008-2018). De groei van de landelijke levensverwachting is sinds 2016 gestagneerd. In Utrecht ligt de gemiddelde levensverwachting wat lager dan landelijk. In 2016 was de levensverwachting 83,1 jaar voor vrouwen en 79,9 jaar voor mannen in Nederland ten opzichte van 82,4 jaar voor vrouwen en 79,1 jaar voor mannen in Utrecht.

Landelijk gezien is ervaren gezondheid de afgelopen tien jaar verslechterd. In Utrecht is het aandeel Utrechters met een goed ervaren gezondheid over de afgelopen periode stabiel gebleven. Uit het SCP-rapport blijkt dat ook psychisch welbevinden landelijk gezien is afgenomen. In 2018 rapporteert 12% van alle Nederlandse volwassenen een laag psychisch welbevinden (neerslachtig, somber, zenuwachtig) ten opzichte van 9% in 2008. Voor deze indicator zijn geen cijfers voor Utrecht bekend.

Nederlandse 65-plussers steken juist gunstig af en laten over de afgelopen tien jaar een toename zien van goed ervaren gezondheid en een stabiel beeld voor psychisch welbevinden. In Utrecht is het aandeel 65-plussers dat zijn of haar gezondheid als (zeer) goed ervaart, gestegen van 48% in 2012 naar 57% in 2018.