Armoede & schuldhulpverlening

Groei aantal huishoudens met laag inkomen vlakt af, aandeel daalt

Van 2010 tot en met 2014 steeg het aantal huishoudens met een laag inkomen (tot 125% van het Wettelijk Sociaal Minimum) van 22.200 naar 24.800 huishoudens. Ook het aandeel huishoudens met een laag inkomen nam in die periode toe, van 17,2% naar 18,3%. De groei van het aantal huishoudens met een laag inkomen deed zich uitsluitend voor binnen gezinnen die van een inkomen tot 101% van het WSM moesten rondkomen en daarbinnen vooral huishoudens die langdurig (4 jaar of langer) dit lage inkomen hadden. Volgens prognoses groeit het aantal huishoudens met een laag inkomen door tot en met 2017, maar de groei vlakt wel af. Het aandeel huishoudens met een laag inkomen neemt volgens voorspellingen af. Utrecht volgt wat betreft de ontwikkeling van het aantal huishoudens met een laag inkomen het landelijke beeld. Vergeleken met de andere drie grote steden is het aandeel minima in Utrecht het laagst.

Kinderen

Het aantal kinderen in huishoudens met een laag inkomen groeide tussen 2010 en 2014. Met name het aantal kinderen uit huishoudens met een zeer laag inkomen (tot 101% van het WSM) steeg fors (+46%). De toename heeft te maken met een groeiend aantal arme huishoudens met kinderen en een groeiend aantal kinderen per arm gezin. De prognoses voorspellen ook tot 2018 nog een groei van het aantal kinderen in huishoudens met een laag inkomen.

Grootste deel minima is alleenstaand en/of van Nederlandse afkomst

Huishoudens met een inkomen tot 125% WSM bestaan vooral uit alleenstaanden (63%) en uit huishoudens met een Nederlandse achtergrond (53%) en wonen met name in de wijken Overvecht, Noordwest en Zuidwest. Als we kijken naar de diverse bevolkingsgroepen binnen Utrecht, dan blijkt dat er zich relatief veel minima bevinden onder alleenstaanden en eenoudergezinnen, onder jongeren (<25jaar) en 65-plussers en onder mensen met een niet-westerse migratieachtergrond. Deze groepen hebben een groter risico op een laag inkomen.

Bijna een derde van huishoudens met minimuminkomen werkt

Bijna een derde van de huishoudens met een laag inkomen in Utrecht (125% WSM) heeft inkomen uit werk: 19% werkt in loondienst en 12% is zelfstandig ondernemer. Dit is meer dan gemiddeld in Nederland. Vergeleken met Nederland heeft Utrecht een jonge (beroeps)bevolking en daardoor mogelijk relatief veel starters op de arbeidsmarkt (met een laag startsalaris). Bovendien is de arbeidsparticipatie in Utrecht relatief hoog; het aandeel werkenden en werkzoekenden is hoger dan landelijk. De toename van het aantal huishoudens met een laag inkomen (tot 125% WSM) komt volledig door een groei van het aantal niet-werkende minima.

Armoederegelingen gemeente Utrecht

Het doel van de Utrechtse armoedeaanpak is dat mensen ondanks een laag inkomen toch mee kunnen doen. Utrecht kent meerdere armoederegelingen: de U-pas, de Collectieve Zorgverzekering voor Minima (CZM), de Individuele Inkomens Toeslag (IIT), de Regeling Tegemoetkoming Zorgkosten (RTZ), de Bijzondere Bijstand (BB) en de Kwijtschelding gemeentebelastingen. De RTZ is feitelijk geen armoederegeling, maar een WMO-regeling die ook van toepassing is op mensen met een laag inkomen. In 2016 is er een aantal wijzigingen doorgevoerd in de armoederegelingen. Zo is de inkomensgrens van de meeste regelingen verhoogd naar 125% van het WSM. Ook is de U-pas-regeling aangepast, onder andere door uitbreiding met een kindpakket. Eind 2016 zijn er bijna 39.000 U-pashouders, waarvan meer dan een kwart kinderen (27%). Het totaal bereik van de U-pas is 93% (onder kinderen 97%). Voor meer informatie over de armoederegelingen verwijzen we naar de Armoedemonitor 2017.

Naarmate Utrechters slechter kunnen leven van inkomen, neemt sociaal isolement toe en doen ze minder mee

Mensen die aangeven slecht te kunnen leven van hun inkomen ervaren een lager persoonlijk en maatschappelijk welbevinden, meer sociaal isolement en doen minder mee vergeleken met mensen die wel goed kunnen leven van hun inkomen. Gemiddeld bevindt 8% van de Utrechters zich in een sociaal isolement en doet 20% niet mee. Van de mensen die aangeven (zeer) slecht te kunnen rondkomen bevindt 29% zich in een sociaal isolement en doet 44% niet mee.

Vernieuwing schuldhulpverlening

Met ingang van september 2016 is de toegang voor hulp bij schulden verlegd naar de buurtteams. Hierbij wordt uitgegaan van een intensieve samenwerking door middel van driegesprekken (gesprekken met de inwoner, een generalistische medewerker van de buurtteams en een specialistische trajectbegeleider van Werk en Inkomen). In 2017 hebben er bijna 1.500 driegesprekken plaatsgevonden.

Uit de inwonersenquête blijkt dat 8% van alle huishoudens betalingsachterstanden en/of schulden heeft bij een webwinkel of postorder. Daarnaast heeft 28% een hypotheekschuld en 22% een studieschuld bij de Dienst Uitvoering Onderwijs. Een deel van de huishoudens heeft schulden in meerdere categorieën. Verder zegt 11% van de Utrechtse huishoudens zich in de schulden te moeten steken of spaarmiddelen te moeten aanspreken om rond te komen (stabiel ten opzichte van 2016). Wanneer we de geschatte omvang van alle Utrechtse huishoudens met schulden afzetten tegen het aantal mensen dat wordt bereikt door de hulpverlening (gemeente en Stadsgeldbeheer), zien we dat nog lang niet alle Utrechters met schulden bereikt worden.