Bewonersparticipatie & initiatieven

Participatie in tijden van het coronavirus

De maatregelen rondom het coronavirus zorgen dat we op andere manieren met elkaar moeten samenwerken. Digitale participatie kreeg in 2020 een extra impuls, mede door de beperkingen van de maatregelen. Er vonden voor het eerst op grote schaal participatiegesprekken plaats via digitale tools, zoals Zoom. Ook is er in 2020 gestart met het digitale participatieplatform ‘DenkMee. Het is op ‘DenkMee’ mogelijk om online je mening te geven over plannen voor de stad. Vanaf de lancering van het digitale participatieplatform in oktober tot en met december 2020 werd er 11.621 keer gereageerd op peilingen, vragen en stellingen, over in totaal zeven projecten. Onderwerpen die aan de orde kwamen waren o.a. de verlenging van de terrasuitbreiding van de horeca, de anti-discriminatieagenda, het toekomstige Jaarbeurspleingebouw en sporten in de openbare ruimte.

Landelijk onderzoek naar participatie in coronatijd

Adviesbureau Berenschot heeft gekeken naar de invulling aan inspraak en participatie ten tijde van het coronavirus in verschillende gemeenten. Uit dit onderzoek blijkt dat de meeste gemeenten doorgingen met inspraak en participatie en dat veel gemeenten daarvoor digitale alternatieven hebben ingezet die paste binnen de coronamaatregelen. Met name grote gemeenten zijn meer aan de slag gegaan met digitale alternatieven en zijn in deze periode tevredener geworden over de kwaliteit van hun participatieprocessen. De grote gemeenten waren dan ook, ten opzichte van kleinere gemeenten, meer ontevreden over deze processen vóór het coronavirus, waardoor het verschil nu groter is.

In de Staat van het Bestuur (2020) staat dat er uit onderzoek blijkt dat er steun is voor digitale alternatieven voor participatie. 6% van de respondenten uit dit onderzoek geeft aan een (online) bijeenkomst van de eigen gemeente zeker te zullen bezoeken en 23% zegt dit waarschijnlijk te zullen doen. De bereidheid tot bezwaar maken tegen concrete plannen of deelname aan een peiling of enquête is zelfs nog iets hoger. Echter vooral burgers die op andere manieren al (offline) participeren, zeggen dat ook online te willen doen.

Helft Bewonerspanel maakt gebruik van digitale ontmoetingstools

Een voorwaarde voor deelname aan online participatiegesprekken is de bekendheid of ervaring met digitale vergadertools. Het Utrechtse Bewonerspanel is in juni 2020 gevraagd naar het gebruik van apps of programma´s om anderen te ontmoeten. Ruim de helft (52%) van de respondenten maakt in hun vrije tijd of voor hun werk dagelijks gebruik van apps of programma's om anderen online te ontmoeten (bijvoorbeeld Teams, Zoom of GoToMeeting). Een kwart maakt hier meerdere keren per week gebruik van en 9% gemiddeld 1 keer per week. 15% maakt minder dan 1 keer per week of nooit gebruik van dergelijke programma's of apps. Deze cijfers laten zien dat een mix in online en offline participatiemiddelen nodig is, om zoveel mogelijk verschillende inwoners te bereiken.

Meer dan één op de vijf Utrechters participeert

Ruim een derde (37%) van de inwoners geeft aan in 2019 iets te hebben gedaan om het beleid, de plannen of activiteiten van de gemeente te beïnvloeden. Voor meer dan de helft van deze inwoners is dit onder meer een melding over de openbare ruimte.

Meer dan één op de vijf Utrechters (22%) heeft op een of meerdere manieren geparticipeerd om het beleid, plannen of activiteiten van de gemeente te beïnvloeden. Hierbij gaat het om het indienen van een klacht of zienswijze, deelname aan een bewonersgroep, contact met de wijkraad, wijkwethouder of raadslid, deelname aan een participatietraject, bezoeken van een (raads)informatiebijeenkomst of een bijeenkomst voor bewoners. Vanaf 1 januari 2020 bestaan de wijkraden niet meer. In alle wijken ontstonden wijkplatforms in 2020. Wijkplatforms verbinden verschillende groepen bewoners, ondernemers en professionals van maatschappelijke organisaties aan elkaar.

In participatie zijn er verschillen te zien tussen wijken, opleidingsniveaus en leeftijdsgroepen.

Bijna de helft van de Utrechters onderneemt buurtactiviteit(en)

In 2019 geeft bijna de helft van Utrechters (45%) aan buurtactiviteiten te ondernemen. Jongeren in de leeftijd 16 tot en met 29 jaar geven gemiddeld minder vaak aan buurtactiviteiten te ondernemen (28%). Inwoners van de wijken Vleuten – De Meern (55%), West (51%), en Leidsche Rijn (49%) ondernemen gemiddeld vaker buurtactiviteiten en inwoners van de Binnenstad (33%) gemiddeld minder vaak. De ‘populairste’ buurtactiviteit is het schoonhouden van de openbare ruimte. Ruim een kwart van de inwoners geeft aan dit al te doen. Van de Utrechters helpt 15% op school of bij een sportvereniging.

Utrechters zouden zich bij voorkeur willen inzetten voor hulp aan buurtbewoners

38% van de respondenten van het Bewonerspanel gaf in april 2020 aan zich extra in te zetten voor anderen als gevolg van het coronavirus. In de Inwonersenquete is in 2019 gevraagd welke activiteiten men zou willen doen voor de buurt die ze nu nog niet doen. Hieruit blijkt ook dat Utrechters met name zorg/hulp aan buurtbewoners zouden willen geven. 35% geeft aan deze zorg of hulp te willen geven. Ook iets doen voor veiligheid, organiseren van buurtfeest/activiteit, helpen op school of sportvereniging geven inwoners aan te willen doen.

Een derde heeft ondersteuning nodig bij buurtactiviteiten

Van de Utrechters die buurtactiviteiten ondernemen, heeft 34% in 2019 ondersteuning van de gemeente of een andere organisatie nodig. Financiële ondersteuning is daarbij het vaakst nodig. In alle wijken, leeftijdsgroepen en opleidingsniveaus wordt er gebruik gemaakt van ondersteuning.

Minder aanvragen voor het Initiatievenfonds in 2020

Het Initiatievenfonds ondersteunt plannen van inwoners die zich vrijwillig willen inzetten voor elkaar, de buurt, wijk of stad. Eigen inzet en draagvlak zijn daarbij belangrijke pijlers. In 2020 zijn er 382 aanvragen voor het initiatievenfonds geweest voor de openbare ruimte, bewegen en sport. In 2019 waren dit er nog 319. Tegelijkertijd waren er initiatieven die niet door konden gaan omdat activiteiten met groepen mensen door de coronamaatregelen niet georganiseerd konden worden. Het aantal toegekende initiatieven was met 892 in 2020 dan ook lager dan afgelopen jaren. Van 2017 tot en met 2019 steeg het aantal toegekende initiatieven nog van 1.146 naar 1.271.

In 2020 is het initiatievenfonds telefoonnummer gelanceerd om het kinderen en jongeren makkelijk te maken een aanvraag bij het Initiatievenfonds te doen. Dit leidde in de zomervakantie tot 63 contacten met kinderen of hun ouders en 11 gerealiseerde initiatieven. Het contact tussen jongeren en het initiatievenfonds leverde 21 aanvragen op.

Bewonerspanel: 32% voelt geen ruimte om een initiatief in te dienen wat betreft corona

Het Utrechtse Bewonerspanel is in juni 2020 gevraagd of zij ruimte voelen om initiatieven of ideeën in te dienen bij de gemeente Utrecht die te maken hebben met de impact van het coronavirus of de anderhalvemetersamenleving. Een op de drie (32%) voelt deze ruimte niet, 19% van de respondenten voelt deze ruimte wel en bijna de helft (49%) weet niet of zij ruimte voelen.

Grote gemeenten zien door het coronavirus meer initiatieven ontstaan in de samenleving

In het onderzoek van Berenschot komt naar voren dat met name grote gemeenten aangeven dat er door de invloed van het coronavirus meer initiatieven vanuit de samenleving zijn ontstaan. Voor Utrecht is dit niet terug te zien in het aantal aanvragen voor het Initiatievenfonds. Het lijkt erop dat voor deze initiatieven geen beroep op het Initiatievenfonds nodig is geweest.