Gezondheid jeugd
Samenvatting
Bijna negen op de tien Utrechtse kinderen en jongeren voelen zich gezond. Wel ervaart de Utrechtse jeugd vaak stress en vermoeidheid. Gezondheidsverschillen zijn groot en ontstaan al op jonge leeftijd. Kinderen in gezinnen met lage welvaart en eenoudergezinnen hebben structureel een achterstand in gezondheid. In 2022 is de vaccinatiegraad gedaald.
In het kort
- De meeste Utrechtse kinderen en jongeren hebben een goed ervaren gezondheid
- Gezondheidsachterstand bij kinderen in gezinnen met lage welvaart en eenoudergezinnen
- Gezondheidsverschillen ontstaan op jonge leeftijd
- Utrechtse jeugd ervaart vaak stress en vermoeidheid
- De vaccinatiegraad daalt voor alle vaccinaties in 2022
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023* | |
|---|---|---|---|---|---|
| % basisschoolleerlingen (groep 7 en 8) met goed ervaren gezondheid | 90 | - | 90 | - | - |
| % basisschoolleerlingen (groep 7 en 8) dat zich meestal (heel) gelukkig voelt | 89 | - | 83 | - | - |
| % basisschoolleerlingen (groep 7 en 8) dat voldoende (minimaal 9 uur per nacht) slaapt | 89 | - | 85 | - | - |
| % basisschoolleerlingen (groep 7 en 8) met verhoogd risico op psychosociale problemen | 12 | - | 17 | - | - |
| % basisschoolleerlingen (groep 7 en 8) dat wel eens gepest wordt op internet of sociale media | 5 | - | 9 | - | - |
| % basisschoolleerlingen (groep 7 en 8) dat zich (heel) veel zorgen over de toekomst maakt | 10 | - | 14 | - | - |
| % VO-leerlingen (2e en 4e klas) met goed ervaren gezondheid | 87 | - | 86 | - | - |
| % VO-leerlingen (2e en 4e klas) dat zich (meestal) heel gelukkig voelt | 87 | - | 81 | - | - |
| % VO-leerlingen (2e en 4e klas) dat alcohol heeft gedronken in de afgelopen vier weken | 15 | - | 19 | - | - |
| % VO-leerlingen (2e en 4e klas) dat in de afgelopen vier weken vaak moe was | - | - | 39 | - | - |
| % VO-leerlingen (2e en 4e klas) dat zich vaak gestrest voelt | 48 | - | 46 | - | - |
| % VO-leerlingen (2e en 4e klas) dat ernstig eenzaam is | 7 | - | 11 | - | - |
| % 2-jarigen dat alle vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma tot dan toe heeft gekregen | 92,5 | 93,3 | 91,0 | 86,8 | - |
Bron: Jeugdmonitor Utrecht en Gezondheidsmonitor Jeugd, gemeente Utrecht; RIVM
Dit hoofdstuk geeft een samenvatting van de gezondheid van Utrechtse kinderen en jongeren (tot 18 jaar), ontwikkelingen hierin en de samenhang met andere factoren. Op de Volksgezondheidsmonitor Utrecht staat alle informatie over gezondheid, leefstijl en de relatie met factoren die dit beïnvloeden. Nieuwe cijfers van de Jeugdmonitor Utrecht en Gezondheidsmonitor Jeugd die in het najaar van 2023 zijn afgenomen volgen eind mei.
De meeste Utrechtse kinderen en jongeren hebben een goed ervaren gezondheid
90% van de basisschoolleerlingen in groep 7 en 8 en 86% van de jongeren in klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs voelt zich eind 2021 gezond. Bij kinderen en jongeren zijn er in 2021 geen verschillen (meer) in ervaren gezondheid tussen verschillende herkomstgroepen. Ook zijn de verschillen in ervaren gezondheid bij kinderen tussen Utrechtse wijken in 2021 verdwenen. Op andere gezondheidsindicatoren zijn er nog wel duidelijke verschillen tussen groepen kinderen.
Gezondheidsachterstand bij kinderen in gezinnen met lage welvaart en eenoudergezinnen
Kinderen (groep 7 en 8) uit gezinnen met lage welvaart en uit eenoudergezinnen hebben structureel een achterstand in gezondheid, een minder gezonde leefstijl en minder kansen op een gezond leven. Deze kinderen raken ook steeds verder achterop. Kinderen uit gezinnen met lage welvaart sporten en bewegen bijvoorbeeld minder vaak dan kinderen in gezinnen met hoge welvaart. Ook hebben kinderen uit gezinnen met lage welvaart steeds vaker een gezinslid met langdurige ziekte, handicap of verslaving en dat geeft minder kansen op gezond leven. Bij kinderen uit een eenoudergezin stijgt het risico op psychosociale problemen tussen 2010 en 2021 sterker dan bij kinderen die bij beide eigen ouders wonen. Ook leven kinderen in eenoudergezinnen vaker op bijstandsniveau.
Gezondheidsverschillen ontstaan op jonge leeftijd
Gezondheidsverschillen ontstaan al op jonge leeftijd en worden groter als kinderen ouder worden. In Overvecht en Zuidwest is het aantal kinderen dat rond de geboorte sterft ongeveer anderhalf tot twee keer hoger dan gemiddeld in Utrecht. Uit onderzoek is bekend dat een ongunstige sociaal-economische positie, een ongezonde leefstijl en een niet-westerse herkomst risicofactoren zijn voor sterfte rond de geboorte. Deze risicofactoren komen in Overvecht en Zuidwest vaker voor.
Voor overgewicht zijn er op 2-jarige leeftijd al verschillen naar opleiding van de ouders en op 3-jarige leeftijd naar herkomstgroep. Overgewicht komt dan al vaker voor bij kinderen van ouders met opleidingsniveau praktijkonderwijs, vmbo, havo, vwo of mbo, dan bij ouders met een hbo- of wo-opleiding. Ook komt overgewicht op 3-jarige leeftijd al vaker voor bij kinderen met een Marokkaanse of Turkse herkomst. Deze verschillen worden groter in de basisschoolleeftijd.
Utrechtse jeugd ervaart vaak stress en vermoeidheid
32% van de kinderen (groep 7 en 8) en 46% van de jongeren (klas 2 en 4) voelt zich vaak gestrest. Kinderen en jongeren hebben vooral stress door school of huiswerk, alles wat ze moeten doen en wat anderen van hen vinden. Stress onder kinderen hangt bijvoorbeeld samen met hoe goed zij vinden dat ze het doen op school en of ze zich zorgen maken over het schooladvies.
Kinderen slapen steeds vaker slecht en zijn vaker moe. Deze trend zagen we al voor de coronaperiode en heeft zich verder doorgezet. Onder jongeren komt vermoeidheid geregeld voor: 39% van de jongeren heeft last van moeheid. Dit beeld over vermoeidheid is vergelijkbaar met landelijke cijfers, de regio Utrecht, Amsterdam en Den Haag.
De vaccinatiegraad daalt voor alle vaccinaties in 2022
De daling in vaccinatiegraad is het grootst voor de bof, mazelen en rodehond (BMR)-vaccinatie onder Utrechtse 10-jarigen, van 89,7% in 2019 naar 83,2% in 2022. Ook landelijk is een daling zichtbaar. Oorzaken van de daling hangen mogelijk samen met de coronapandemie. Zo zijn ouders van jonge kinderen minder positief gaan denken over vaccineren. Ook wordt de vaccinatiegraad sinds 2022 lager gerapporteerd doordat het RIVM een deel van de vaccinaties anoniem ontvangt. Verschillen in vaccinatiegraad tussen groepen Utrechters zijn de afgelopen jaren toegenomen. Zo is de BMR-vaccinatiegraad voor kinderen met een Marokkaanse herkomst de afgelopen vier jaar met 19,1% gedaald en voor kinderen met een Turkse herkomst met 7,7%. De BMR-vaccinatiegraad voor kinderen met een Nederlandse herkomst daalde sinds 2019 met 3,8%. Meer hierover is te vinden in de Volksgezondheidsmonitor.