Milieu

Samenvatting

De concentraties stikstofdioxide waren in 2022 vergelijkbaar met de coronajaren 2020 en 2021. Hoe verontreinigd de bodem is, is iets minder goed in beeld. Wel is er meer inzicht in de beschikbare ondergrondse ruimte voor nieuwe opgaven. 55% van de woningen ondervond in 2021 een geluidbelasting van meer dan 55 dB door wegverkeer.

In het kort

• De concentraties stikstofdioxide (NO₂) waren in 2022 vergelijkbaar met de coronajaren
• De luchtkwaliteit was in 2021 iets minder goed dan in 2020, maar beter dan in 2019
• Meer en minder inzicht in de bodem
• 55% van de woningen ondervond in 2021 een geluidsbelasting van meer dan 55 dB door wegverkeer
• Het aandeel inwoners dat vaak lawaai ervaart, steeg tussen 2019 en 2021 tot 38%
• De ervaren stankoverlast is in 2021 gelijk gebleven
• Inspanningen om energie en milieu te sparen nemen toe tussen 2019 en 2021

De concentraties stikstofdioxide (NO₂) waren in 2022 vergelijkbaar met de coronajaren

Voor 2022 zien we in onderstaande grafiek voorlopige stikstofdioxideconcentraties die op vergelijkbaar niveau liggen als 2020 en 2021 (de coronajaren) én duidelijk lager dan de jaren ervoor. Het aantal bewonersmeldingen over houtrook is in 2022 lager dan in 2021, maar wel fors hoger dan de jaren ervoor. Hier speelt mee dat het melden hiervan via de Stookwijzer eenvoudiger is geworden.

De luchtkwaliteit was in 2021 iets minder goed dan in 2020, maar beter dan in 2019

De concentraties en emissies van stikstofdioxide (NO₂) en fijnstof (PM₁₀ en PM_2,5) waren in 2021 iets hoger dan in 2020, maar duidelijk lager dan in 2019. Dit komt door de coronamaatregelen, die zorgden voor minder verkeer en bedrijvigheid. De definitieve cijfers over 2022 zijn nog niet bekend. Verkeer in Utrecht (inclusief dat op de snelwegen rond Utrecht) is verantwoordelijk voor bijna driekwart van de lokale uitstoot van luchtverontreinigende stoffen als stikstofoxiden en roet. De Europese normen (voor stikstofdioxide NO₂, fijnstof PM₁₀ en PM_2,5) zijn nergens in de stad overschreden. Aan de WHO-advieswaarden (die van 2005) is voor NO₂ voldaan, is voor 99% van de inwoners voor PM₁₀ voldaan, echter, voor zeer fijnstof (PM_2,5) is voor bijna geen enkele inwoner voldaan. In september 2021 heeft de WHO op basis van vernieuwde wetenschappelijke inzichten de advieswaarden flink aangescherpt, voor zowel fijnstof als voor stikstofdioxide (NO₂). De gemeente Utrecht voldoet niet aan deze aangescherpte advieswaarden.

Meer en minder inzicht in de bodem

PFAS is een verzamelnaam voor ruim 4.000 stoffen die door de mens gemaakt zijn en niet van nature in het milieu voorkomen. Ze kunnen een negatief effect hebben op het milieu en de gezondheid. Utrecht heeft voor twee bekende stoffen (PFOS en PFOA) een achtergrondwaarde die iets hoger is dan het landelijke gemiddelde. Voor andere PFAS stoffen komt de achtergrondwaarde overeen met het landelijke gemiddelde. Concreet zijn er twee PFAS-locaties waar in 2022 voorbereidingen zijn getroffen voor bodemsanering.

De gemeente Utrecht heeft iets minder goed in beeld hoe verontreinigd de bodem is. Dit komt door nieuwe inzichten in de verspreiding en de afbraak van verontreiniging. We onderzoeken dit verder en nemen het mee in de nieuwe versie van het Gebiedsplan, dat over enkele jaren wordt gepubliceerd.

Verder is het driedimensionale model van de ondergrond verder ontwikkeld. Zo krijgen we meer inzicht in de beschikbare ondergrondse ruimte voor nieuwe opgaven (bijvoorbeeld warmte-koudeopslag en warmtenetten) en welke knelpunten daarbij op kunnen treden. Dit heeft bij enkele ontwikkelingen in de stad een positieve bijdrage geleverd op de keuzen en inrichting van de ondergrondse ruimte.

De Utrechtse bodem van west naar oost

Image

55% van de woningen ondervond in 2021 een geluidbelasting van meer dan 55 dB door wegverkeer

Voor het overgrote deel van deze woningen is het verkeer op gemeentelijke wegen daarvan de oorzaak. Aanzienlijk minder woningen worden met meer dan 55 dB belast vanuit de bronnen spoor (3%) en industrie (<1%). 55 dB is de wettelijke waarde waarboven geluid in kaart moet worden gebracht (volgens de Europese Richtlijn Omgevingslawaai). Dit is de gewogen gemiddelde geluidbelasting over alle etmalen van een jaar. In 2022 zijn nieuwe geluidkaarten over 2021 gepubliceerd, deze worden eens in de vijf jaar gemaakt. De kaart laat zien dat vooral (snel rijdend) verkeer zorgt voor de hoge geluidniveaus. De hoogste geluidniveaus worden gemeten bij de drukke stadswegen.

Geluidbelastingkaart Utrecht

Image

Het aandeel inwoners dat vaak lawaai ervaart, steeg tussen 2019 en 2021 tot 38%

De tweejaarlijkse Inwonersenquête van de gemeente Utrecht vraagt naar de ervaren overlast van lawaai en stank. De ervaren overlast van lawaai steeg in 2021 ten opzichte van 2019: bijna vier op de tien bewoners ervaren dit vaak. Het betreft zowel verkeerslawaai, lawaai van bedrijven als overig lawaai. Het aandeel inwoners dat vaak overlast van verkeerslawaai ervaart, is het hoogst in West (39%) en Overvecht (38%). Het vaak ervaren van verkeerslawaai is het meest toegenomen in Leidsche Rijn, van 17% naar 22%. In de Binnenstad ervaren inwoners relatief het meeste ander lawaai (37%) en het meeste lawaai van bedrijven (14%). Mensen in meergezinswoningen (appartementen/flats) hebben vaker last van geluidsoverlast door verkeer (34%) dan mensen in een eengezinswoning (26%).

De ervaren stankoverlast is in 2021 gelijk gebleven

Het aandeel Utrechters dat aangeeft vaak overlast van stank te ervaren is in 2021 in alle wijken gelijk gebleven ten opzichte van 2019. Voor Utrecht als geheel is dat 16% van de inwoners. Het gaat hier om stank van verkeer en stank van, onder andere, bedrijven of de rioolwaterzuivering. In Leidsche Rijn (10%) en Vleuten-De Meern (8%) is de ervaren stankoverlast het minst. In Overvecht is de ervaren overlast het hoogst (27%). In de wijken West en Noordwest geeft respectievelijk 21% en 22% aan vaak last te hebben van stank. Gemiddeld over de hele stad ervaart 12% vaak stank van verkeer en 9% van de inwoners ervaart vaak overlast van andere stank. Overlast van verkeersstank komt het vaakst voor in West, Overvecht en Zuidwest. Een op de zes bewoners ervaart daar vaak last van. Ruim een op de vijf inwoners van Overvecht heeft last van overige stank, in andere wijken is dat (veel) lager. Het aandeel inwoners dat vaak last heeft van luchtvervuiling is afgenomen van 18% naar 15%.

Inspanningen om energie en milieu te sparen nemen toe tussen 2019 en 2021

Het aandeel Utrechters dat geen of minder vlees eet om het milieu te sparen is de afgelopen jaren gegroeid van 35% in 2017 naar 46% in 2021. Bijna vier vijfde van de Utrechters (79%) geeft aan regelmatig te lopen of de fiets te pakken om het milieu te sparen. Ook het aandeel Utrechters dat afval scheidt (71%) is sinds 2017 (64%) elk jaar gestegen.